Stanowisko RIO Gdańsk:

W odpowiedzi na Pani wniosek z dnia 16 stycznia 2023 r., doręczony do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku w dniu 20 stycznia 2023 r., dotyczący problematyki związanej z dopuszczalnością finansowania ze środków publicznych kosztów zakupu wieńca pogrzebowego oraz kosztów związanych z zamieszczeniem w prasie kondolencji w związku ze śmiercią pracowników, byłych pracowników urzędu gminy, radnych oraz osób bliskich ww. osób, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Punktem wyjścia przy ocenie prawnej przedstawionego powyżej zagadnienia są uregulowania zawarte w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r. poz. 1634 z późn. zm.). W tym zakresie na szczególną uwagę zasługuje przepis art. 216 ust. 2 tej ustawy, zgodnie z którym wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na:
1) zadania własne jednostek samorządu terytorialnego;
2) zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami jednostkom samorządu terytorialnego;
3) zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;
4) zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;
5) pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego
6) programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 tej ustawy.

Jak słusznie podkreślono w ww. wniosku określony w ww. przepisie katalog zadań ma charakter otwarty. Jednak pomimo tego, że jest to katalog przykładowy, z zawartego zwrotu „w szczególności” nie należy wnioskować, że uprawnione będzie wydatkowanie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego środków na świadczenia czy zadania, które nie mają podstawy w przepisach prawa.

Jak stanowi art. 163 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Uszczegółowieniem wyżej powołanego przepisu ustawy zasadniczej są przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 40), w tym przepis art. 6 i 7 tej ustawy. Pierwszy z wyżej powołanych przepisów stanowi, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zgodnie zaś z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym, określającym katalog zadań własnych gminy, zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Zdanie drugie tej jednostki redakcyjnej, rozpoczynające się od sformułowania „w szczególności zadania własne obejmują sprawy”, świadczy o tym, że w przepisie tym zostały wymienione typowe zadania realizowane przez gminę, składające się na otwarty katalog płaszczyzn działania powierzonych samorządowi gminnemu przez ustawodawcę.

Co prawda wydatkowanie z budżetu gminy środków z przeznaczeniem na zakup wieńców pogrzebowych, czy też zamieszczenie w prasie kondolencji w związku ze śmiercią pracowników, byłych pracowników urzędu gminy, radnych oraz najbliższych im osób nie jest bezpośrednio związane z realizacją zadań własnych gminy wymienionych w art. 7 ustawy o samorządzie gminnym, jednakże przyjąć należy, że takie wydatki mogą mieć związek z realizacją spraw publicznych o znaczeniu lokalnym.

Z wyżej powołanych względów wydatkowanie środków publicznych na ww. cele przy spełnieniu pewnych warunków może okazać się prawnie dopuszczalne. W szczególności wskazać należy, że wydatkowanie środków publicznych w każdym przypadku powinno odbyć się z poszanowaniem zasad określonych w art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, który nakazuje wydatkowanie środków publicznych: w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad: uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów. Ponadto w myśl zasady wyrażonej w art. 254 pkt 3 ustawy o finansach publicznych w toku wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego są zobowiązane do dokonywania wydatków w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.

Podkreślenia przy tym wymaga, że zadaniem własnym gminy jest nie tyle dokonanie samego wydatku, ale jest nim cel i rezultat mieszczący się w regulacjach ustawowych określających zadania własne gminy.

Jednocześnie pragnę podkreślić, że jest to jedynie stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, która nie posiada uprawnień do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa.

{RIO Gdańsk, 2023-02-17, sygn. RP.063/84/8/2023}