Stanowisko RIO Gdańsk:

W odpowiedzi na Pani pismo z dnia 30 czerwca 2021 r., doręczone do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku za pośrednictwem platformy ePUAP w dniu 1 lipca 2021 r., dotyczące problematyki związanej z naliczaniem odsetek od nieterminowych płatności z tytułu opłat za pobyt w domach pomocy społecznej, uprzejmie wyjaśniam, co następuje. We wstępie wskazać należy, że zasady zwrotu wydatków poniesionych w związku z udzieloną pomocą społeczną reguluje przepis art. 104 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 z pózn. zm.). Zwrot dotyczy trzech rodzajów należności, tj.:

1) wydatków poniesionych na świadczenia,

2) opłat określonych w ustawie o pomocy społecznej,

3) nienależnie pobranych świadczeń.

Ustęp 3 wyżej powołanego przepisu stanowi z kolei, że obowiązek zwrotu należności musi być ustalony w decyzji administracyjnej, w której konkretyzuje się wysokość należności oraz termin jej zwrotu.

Na podstawie tego przepisu w związku z art. 61 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej wydawane są decyzje o zwrocie opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zastępczo wnoszonej przez gminę. Zwrócić przy tym należy uwagę, że ani przepis art. 104 ustawy o pomocy społecznej, ani pozostałe przepisy tej ustawy nie regulują kwestii pobierania odsetek od ww. należności. W tym miejscu – w ocenie tut. Izby – zasadnym pozostaje odwołanie się do trafnego poglądu wyrażonego w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 23 listopada 2010 r. (sygn. akt II SA/Kr 1100/10), w którym to orzeczeniu jednoznacznie stwierdzono, że w systemie prawa polskiego nie istnieje generalny obowiązek zapłaty odsetek w każdym przypadku istnienia zobowiązania pieniężnego, lecz niezbędna jest ku temu wyraźna podstawa prawna (podobnie – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r., sygn. akt IV SA/Po 834/10). Mając zatem powyższe na względzie oraz fakt, że przepisy ustawy o pomocy społecznej nie zawierają ku temu wyraźnej podstawy, niedopuszczalnym pozostaje naliczanie odsetek od należności, o których mowa w art. 104 tej ustawy. Zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku nie wydaje się również zasadne poszukiwanie podstaw prawnych do naliczania odsetek od ww. należności w przepisach ogólnych z zakresu egzekucji administracyjnej oraz w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r. poz. 305), albowiem sprawy zwrotu należności z zakresu pomocy społecznej regulowane są przepisami szczególnymi (ustawą o pomocy społecznej) i te powinny znaleźć pierwszeństwo zastosowania. Na podobnym stanowisku stanęła Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie, która w piśmie z dnia 14 lutego 2013 r. (WA.023.8.2013) zauważyła, że – z uwagi na szczególny charakter regulacji zawartych w ustawie o pomocy społecznej (lex specialis) – nie sposób przyjąć, iż do należności, o których mowa w ww. regulacji prawnej może mieć zastosowanie, także w zakresie naliczania odsetek, mający charakter ogólny przepis art. 67 ustawy finansach publicznych, który stanowi lex generalis w stosunku do przepisów ustawy o pomocy społecznej. Dodatkowo zwrócić uwagę należy, że przepis art. 67 ustawy o finansach publicznych, do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60 tej ustawy, nakazuje wyłącznie odpowiednie stosowanie przepisów działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r. poz. 1320 z późn. zm.).

Zatem, ze względu na obowiązek jedynie „odpowiedniego” stosowania przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa, wyżej powołany przepis ustawy o finansach publicznych nie może stanowić samodzielnej podstawy do stosowania Ordynacji podatkowej w zakresie spraw nieuregulowanych w ustawie o pomocy społecznej. Należy zatem przyjąć, że brak stosownej regulacji w zakresie naliczania odsetek w przepisie art. 104 ustawy o pomocy społecznej nie jest kwestią przypadku, lecz celowym zabiegiem racjonalnego ustawodawcy.

Za powyższą koncepcją opowiedziała się również Najwyższa Izba Kontroli, która w jednym z raportów pokontrolnych wśród nieprawidłowości wymieniła naliczanie odsetek od nieterminowo wpłaconych opłat za pobyt w mieszkaniu chronionym. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli naliczenie odsetek nie powinno mieć miejsca, ponieważ art. 104 ustawy o pomocy społecznej nie przewiduje takiej możliwości (vide: Wystąpienie pokontrolne, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Administracji Publicznej, KAP.410.004.02.2018, P/18/005, s. 3 i 7).

Jednocześnie pragnę podkreślić, że jest to jedynie stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, która nie posiada uprawnień do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa.

{MGOPS w Gniewie, 2021-06-30 , sygn. -}
{RIO Gdańsk, 2021-07-06, sygn. RP/0441/in./34/1/2021}