Pytanie:

Mając na uwadze zapisy art. 13 pkt 11 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 2137, dalej powoływana jako u.r.i.o.) Gmina Miasto Szczecin (dalej powoływana jako Gmina) wnosi o udzielenie wyjaśnień w sprawie dotyczącej stosowania art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1440 ze zm., dalej powoływana jako u.d.f.p.), w związku z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 poz. 2400, dalej powoływana jako: u.p.p.u.w.).

W myśl art. 13 pkt 11 u.r.i.o. do zadań Regionalnych Izb Obrachunkowych należy, między innymi, udzielanie wyjaśnień na wystąpienia jednostek samorządu terytorialnego w sprawach dotyczących stosowania przepisów o finansach publicznych. W związku z tym Gmina Miasto Szczecin zwraca się z wnioskiem o wyjaśnienie kwestii stosowania art. 5 ust. 1 pkt 2 u.d.f.p. w odniesieniu do dochodzenia należności z tytułu opłaty, o której mowa w art. 7 ust. 1 u.p.p.u.w (dalej powoływanej jako opłata przekształceniowa). W myśl tego przepisu z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntu zabudowanego na cele mieszkaniowe w prawo własności tego gruntu, nowy właściciel gruntu ponosi na rzecz dotychczasowego właściciela gruntu opłatę. Niedochodzenie tej należności na rzecz Gminy w myśl art. 5 ust. 1 pkt 2 u.d.f.p., jest przejawem naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przy czym poprzez „dochodzenie” należy, zdaniem wnioskodawcy, rozumieć dochodzenie należności w odpowiednim trybie zapewniającym zgodną z prawem realizację należności. Zatem istotną rolę w stosowaniu przedmiotowego przepisu odgrywa właściwe zakwalifikowanie charakteru opłaty przekształceniowej. Od tego bowiem zależy w jakim trybie dochodzona będzie tego rodzaju należność. Zdaniem wnioskodawcy jest to należność o charakterze cywilnoprawnym, zatem do dochodzenia opłaty przekształceniowej właściwe są regulacje o charakterze cywilnym. Jednak w obrębie tego zagadnienia można spotkać się z odmiennymi poglądami, w myśl których przedmiotowa należność: 1) ma charakter publicznoprawny; 2) ma charakter cywilnoprawny, jednak do jej dochodzenia zastosowanie mają regulacje administracyjne.

Stanowisko RIO Szczecin:

Odpowiadając na pytanie Pana Dyrektora z dnia 1 lutego 2021 r. (WksII.3162.45.2021.ŁR) dotyczące charakteru opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, o której mowa w art. 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2040) (dalej: ustawa przekształceniowa) w kontekście popełnienia czynu penalizowanego w drodze art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1440, z późn. zm.) uprzejmie informuję, co następuje.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy przekształceniowej z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nowy właściciel gruntu ponosi na rzecz dotychczasowego właściciela gruntu opłatę. W przypadku gdy właścicielem nieruchomości stanowiącej przedmiot przekształcenia jest jednostka samorządu terytorialnego wówczas wskazana opłata stanowi dochód danej jednostki. Biorąc pod uwagę fakt, iż dotyczy ona instytucji typowych dla gałęzi prawa cywilnego, tj. własność oraz użytkowanie wieczyste, w ocenie Izby opłata ta ma charakter cywilnoprawny.

Należy jednak zauważyć, że w myśl art. 2 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2020 r. poz. 1427 z późn. zm.) ten akt prawny znajduje zastosowanie do dochodzenia należności pieniężnych, innych niż wymienione w pkt 1 i 2 tej ustawy, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej.

A zatem do katalogu rzeczowego należności można zaliczyć należności stanowiące opłatę przekształceniową. Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym.

Odnosząc się zaś do treści art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych wskazać należy, że ustawodawca w drodze wskazanego przepisu penalizował czyn polegający na niepobraniu lub niedochodzeniu należności jednostki samorządu terytorialnego albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia.

W ocenie Izby ustawodawca nie uzależnia popełnienia ww. czynu od trybu dochodzenia należności.
Przedstawione stanowisko nie stanowi wiążącej wykładni przepisów prawa, a wyraża jedynie opinię na przedstawione zagadnienie.

{Urząd Miasta Szczecin, 2021-02-01, sygn. WksII.3162.45.2021.ŁR}
{Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie, 2021-02-10, sygn. K.0542.PZ.8.DC.2021}