Stanowisko RIO Wrocław:
Ustosunkowując się do pisma Pana Wójta z dnia 15 kwietnia 2019 r. (WI.040.92.2019.M.K.) z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie możliwości sfinansowania z budżetu gminy zakupu przez zakład budżetowy przydomowych przepompowni ścieków w drodze udzielenia dotacji celowej w kwocie 50.000,00 zł, bądź też wskazanie ewentualnie innej możliwości sfinansowania przedmiotowych wydatków należy zważyć, co następuje.
Zgodnie z art. 13 pkt 11 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 561 i z 2018 r. poz. 2500 dalej „u.r.i.o.”) do zadań izby należy m.in. udzielanie wyjaśnień na wystąpienia podmiotów wymienionych w art. 1 ust. 2 u.r.i.o. w sprawach dotyczących finansów publicznych. Określając to zadanie należy mieć na uwadze, że regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli nad jednostkami samorządu terytorialnego w sprawach finansowych. Zatem praktyczna możliwość przekształcenia je równolegle w podmioty najpierw wskazujące należyty, subiektywnie pojmowany sposób postępowania, a następnie kontrolujące lub nadzorujące faktyczne zachowania pytających, narusza zasadę samodzielności finansowej samorządu terytorialnego oraz ograniczonej ingerencji w jego działalność. Jednostki samorządu terytorialnego jako podmioty władzy publicznej samorządne i samodzielne zachowują swobodę działając na podstawie i w granicach obowiązującego prawa. Poza tym organ nadzoru dokonując ewentualnych wyjaśnień co do sposobu sfinansowania konkretnych wydatków przez gminę, dokonywałby niejako wstępnego badania nadzorczego, które przewidziane jest tylko dla niektórych rodzajów aktów finansowych w formie opiniowania ich projektów, np. projektu uchwały budżetowej czy WPF. Takie zatem działanie mogłoby kolidować z funkcją opiniodawczą realizowaną przez izby. Należy dodatkowo zauważyć, że wyjaśnienia nie mają charakteru wiążącego zarówno dla pytającego, jak i izby, co może w praktyce prowadzić do zaburzeń relacji pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego a regionalną izbą obrachunkową. Izba nie może wyprzedzająco uwiarygodniać (legalizować) konkretnych działań organów jednostki samorządu terytorialnego dotyczących jej gospodarki finansowej, nie może też wystąpić w roli podmiotu udzielającego porad prawnych.
W świetle przepisów art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077, z późn. zm. – dalej,,u.f.p.”) samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych. Jednakże wykonywanie przez zakłady budżetowe zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego o charakterze użyteczności publicznej w zasadzie uniemożliwia ustalanie cen (stawek, opłat, taryf, itp.) za usługi tych podmiotów na poziomie uwzględniającym koszty realizacji tych zadań oraz narzuty (marże, zysk) przeznaczone na rozwój tych podmiotów. Pełne urynkowienie działalności samorządowych zakładów budżetowych mogłoby doprowadzić do powstania bariery popytu na ich usługi z uwagi na zbyt wysokie ceny z punktu widzenia usługobiorców. Z tego powodu usługi samorządowych zakładów budżetowych są przede wszystkim dotowane z budżetów właściwych jednostek samorządu terytorialnego i są to następujące rodzaje dotacji:
a) dotacje przedmiotowe – zgodnie z art. 130 ust. 1 u.f.p. dotacje przedmiotowe to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowane według stawek jednostkowych. Stosownie do postanowień art. 219 ust. 3 i 4 u.f.p. kwoty i zakres dotacji określa uchwała budżetowa, a stawki tych dotacji ustala organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Uchwała budżetowa musi ujmować dotacje przedmiotowe w sposób jednoznacznie wskazujący na ich charakter, aby były one przeznaczone wyłącznie na dopłaty do wyrobów lub usług. Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego przekazuje samorządowym zakładom budżetowym dotacje w wysokości odpowiedniej do stopnia realizacji finansowanych zadań;
b) dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA, a także innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi. Warunkiem, od którego uzależniono możliwość udzielenia takiej dotacji celowej na zadania bieżące samorządowego zakładu budżetowego jest ich finansowanie z udziałem środków europejskich i innych bezzwrotnych środków zagranicznych;
c) dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji; d) dotacje podmiotowe w zakresie określonym w odrębnych ustawach zgodnie z art. 218 u.f.p.
e) jednorazowa dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe dla nowo tworzonego samorządowego zakładu budżetowego (np. w celu sfinansowania zakupu mebli i innych sprzętów wyposażenia lokali biurowych). Kwota takiej dotacji jest określana w akcie o utworzeniu samorządowego zakładu budżetowego i jako wydatek budżetowy planowana w budżecie jednostki samorządu terytorialnego na dany rok budżetowy.
Jednocześnie wprowadzono zasadę limitowania wysokości kwot dotacji przekazywanych samorządowemu zakładowi budżetowemu, z wyjątkiem dotacji przeznaczonych na zadania bieżące finansowane z udziałem środków europejskich i innych bezzwrotnych środków zagranicznych, a także na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Wysokość pozostałych dotacji przekazywanych samorządowemu zakładowi budżetowemu nie może przekroczyć 50% kosztów jego działalności.
Przytoczona regulacja prawna oraz w szczególności regulacje ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351), w tym przyjęte w gminie zasady (polityka) rachunkowości stanowią płaszczyznę oceny charakteru wskazanych w piśmie kosztów i określenia sposobu ich finansowania.
{RIO Wrocław, 2019-04-26, sygn. P.WR.54.16.2019}