Stanowisko RIO Gdańsk:
W odpowiedzi na Pana wniosek z dnia 19 lipca 2022 r., doręczony do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku za pośrednictwem platformy ePUAP w tym samym dniu, dotyczący dopuszczalności sfinansowania z dochodów gminy pochodzących z opłat za zezwolenia wydane na podstawie art. 18 i art. 18¹ z dnia 26 października 1982 r. ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1119 z późn. zm.) oraz z dochodów z opłat określonych w art. 11′ tej ustawy, zakupu alkomatów dla komendy powiatowej policji celem kontroli stanu trzeźwości kierowców, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
We wstępie wskazać należy, że realizacja zadań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracją społeczną osób uzależnionych od alkoholu, w świetle przepisów ustawy z o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, jest zadaniem własnym gminy.
Z treści przepisu art. 4′ ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wynika, że realizacja przez gminy zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu jest prowadzona w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, stanowiącego część strategii rozwiązywania problemów społecznych, uchwalanego corocznie przez radę gminy, uwzględniającego cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, określone w Narodowym Programie Zdrowia. Gminny program jest realizowany przez ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych, o których mowa w przepisach o pomocy społecznej, lub przez inną jednostkę wskazaną w tym programie.
Zadania gminy, które znajdują odzwierciedlenie w powyższym programie, zgodnie z przepisem art. 4¹ ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, obejmują w szczególności:
1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu;
2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie;
3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej oraz działalności szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnieniom behawioralnym, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo- wychowawczych i socjoterapeutycznych;
4) wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych;
5) podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art. 13¹ i 15 ustawy oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego;
6) wspieranie zatrudnienia socjalnego przez organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej.
Katalog zadań, o których mowa w wyżej powołanym przepisie art. 4′ ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ma charakter otwarty, o czym przesądza użycie przez ustawodawcę sformułowania w szczególności”. Programem tym można zatem objąć również inne zadania, aniżeli te, które zostały ujęte w tym przepisie.
Zgodnie natomiast z art. 182 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – dochody z opłat za zezwolenia wydane na podstawie art. 18 lub art. 18′ oraz dochody z opłat określonych w art. 11′ wykorzystywane będą na realizację:
1) gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz gminnych programów, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
2) zadań realizowanych przez placówkę wsparcia dziennego, o której mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz gminnych programów, o których mowa w art. 10 ust. 2 o przeciwdziałaniu narkomanii
– i nie mogą być przeznaczane na inne cele.
Z powyższego wynika, że zadania, o których mowa w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, mają charakter obligatoryjnych zadań własnych gminy. Środki pozyskane z omawianych opłat stanowią uzupełniające źródło finansowania realizacji zadań, co nakazuje je wiązać z określonymi działaniami (przedsięwzięciami) ujętymi w programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Z wyżej powołanych względów ocena dopuszczalności sfinansowania zakupu alkomatów dla komendy powiatowej policji celem kontroli stanu trzeźwości kierowców wymaga odwołania się do treści obowiązującego w gminie programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Z literalnego brzmienia art. 182 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wprost bowiem wynika, że dochody z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych mogą zostać przeznaczone wyłącznie na cele wskazane w tym programie. Nie jest zatem dopuszczalne wykorzystanie dochodów pochodzących z tych opłat na dowolne cele związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracją społeczną osób uzależnionych od alkoholu.
Tymczasem z regulacji zawartych w załączniku do uchwały nr XL/340/2021 Rady Gminy Tczew z dnia 17 listopada 2021 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Uzależnień w Gminie Tczew na rok 2022, zdaniem tut. Izby, w żaden sposób nie wynika, że realizacja zadań określonych w tym programie miałaby odbywać się poprzez finansowanie zakupu alkomatów dla komendy policji.
W wyżej powołanym programie wymieniono bowiem następujące zadania:
1) zwiększenie dostępności do pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin, którego realizacja odbywa się poprzez:
a) przedstawianie osobom uzależnionym od alkoholu i ich rodzinom możliwości pomocy,
b) przyjmowanie wniosków o leczenie odwykowe osób nadużywających alkohol,
c) współpraca z biegłymi sądowymi w zakresie orzecznictwa w sprawie uzależnienia od alkoholu,
d) kierowanie do sądu wniosków o przymusowe leczenie odwykowe;
2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie, którego realizacja odbywa się poprzez:
a) realizację programu opiekuńczo-wychowawczego w ramach funkcjonowania świetlic opiekuńczo-wychowawczych przy szkołach na terenie gminy, w których realizowane są zadania edukacyjne (w tym odrabianie lekcji, wyrównywanie zaległości w nauce) i zagospodarowujące czas wolny, w tym zakup artykułów do paczek mikołajkowych (świątecznych) dla dzieci uczęszczających na zajęcia w świetlicach opiekuńczo- wychowawczych,
b) współpracę z innymi instytucjami, tj. Policją GOPS, GKRPA, Sądem, PCPR, Zespołem Interdyscyplinarnym;
3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie
rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii, w szczególności dla dzieci
i młodzieży, którego realizacja odbywa się poprzez:
a) realizację programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży w szkołach na terenie
gminy Tczew,
b) promowanie abstynencji i zdrowego stylu życia poprzez:
– realizację pozalekcyjnych zajęć sportowych,
– zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży (tym kolonie profilaktyczne), -namioty profilaktyczne na imprezach gminnych,
c) zakup materiałów profilaktycznych (edukacyjnych) w celu rozpowszechniania ich wśród uczniów, nauczycieli, rodziców i sprzedawców alkoholu (plakaty, broszurki, filmy itp.),
d) realizację innych zadań wynikających z potrzeb samorządu gminy.
Zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku analiza treści ww. programu nie wskazuje na to, że wyżej przedstawiony katalog zadań swoim zakresem przedmiotowym obejmuje zakup alkomatów dla komendy powiatowej policji celem kontroli stanu trzeźwości kierowców.
W wyżej powołanych względów, w ocenie tut. Izby, wykorzystanie dochodów z ww. opłat na ten cel pozostawałoby w sprzeczności z postanowieniami ww. uchwały oraz w konsekwencji z art. 182 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Jednocześnie pragnę podkreślić, że jest to jedynie stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, która nie posiada uprawnień do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa.
{RIO Gdańsk, 2022-07-28, sygn. RP.0441/129/40/1/2022}