Stanowisko RIO Poznań:
W związku z emailem z dnia 30.12.2019 r., dotyczącym uchwał organów stanowiących jst w sprawie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, podejmowanych na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu wyjaśnia co następuje.
Zgodnie z art. 11 ust. I ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2137) w zakresie działalności nadzorczej właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych obejmuje uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach:
1) procedury uchwalania budżetu i jego zmian;
2) budżetu i jego zmian;
3) zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek;
4) zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
5) podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy –
Ordynacja podatkowa;
6) absolutorium;
7) wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.
Z treści art. 6 ust. 12 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2019 r. poz. 2010, z późn. zm.) wynika, że do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.)
W świetle powołanych przepisów, uchwały organów stanowiących jst w sprawie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, podejmowane na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach są objęte nadzorem Izb.
Wprawdzie w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019r. poz. 1579) znajduje się zapis, zgodnie z którym rada gminy jest obowiązana dostosować uchwały wydane przed dniem wejścia w życie tej ustawy na podstawie przepisów ustawy utrzymaniu czystości i porządku w gminach w brzmieniu dotychczasowym do przepisów ww. ustawy w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą, w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, to w ostatnim czasie organy stanowiące jst podjęty w oparciu o zmienione przepisy uchwały o zmianie dotychczasowych. uchwał lub nowe uchwały określające stawki opłat i wzory deklaracji. Ustalane stawki opłaty uległy podwyższeniu, co uzasadniane jest przez gminy przede wszystkim wzrostem kosztów odbioru odpadów komunalnych.
W okresie od 8 października do 31 grudnia 2019 r. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu zbadało łącznie 158 uchwał podjętych na podstawie zmienionych przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Kolegium stwierdziło nieważność w całości:
1) 20 uchwał dotyczących wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki takiej opłaty na terenie gminy
2) 8 uchwał dotyczących wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi,
3) 1 uchwały w sprawie określenia terminu, częstotliwości i trybu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi
4) 1 uchwały w sprawie zwolnienia z części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym, oraz nieważność w części:
l) 11 uchwał dotyczących wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi,
2) 6 uchwał dotyczących metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki takiej opłaty na terenie gminy
W badanych uchwałach stwierdzono następujące rodzaje nieprawidłowości:
— przekroczenie stawki maksymalnej,
— ustalenie stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jako „dwukrotność /,czterokrotność” stawki podstawowej, podczas gdy przepis wymaga ustalenia stawki opłaty podwyższonej, jeżeli właściciel nieruchomości nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny,
— nieustalenie stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi, pomimo ustalenia stawki opłaty podstawowej,
— ustalenie stawki opłaty za odpady zbierane w sposób nieselektywny zamiast stawki opłaty podwyższonej, co Świadczy o tym, że organ stanowiący gminy dopuszcza gromadzenie odpadów w sposób nieselektywny, co jest sprzeczne z obowiązkiem nałożonym na właścicieli nieruchomości w art. 5 ust. l pkt 3 ustawy. Przepisy ustawy nie dają podstawy do ustalenia stawki za gospodarowanie odpadami komunalnymi zbieranymi w sposób nieselektywny,
— ustalenie, że opłata „stanowi iloczyn zadeklarowanej liczby pojemników lub worków z odpadami komunalnymi powstającymi na danej nieruchomości oraz miesięcznej stawki opłaty”, zamiast stawki opłaty za worek/pojemnik,
— ustalenie stawki opłaty po zwolnieniu (kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym) zamiast kwoty zwolnienia,
— ustalenie stawki opłaty „dla domków letniskowych lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe” zamiast „od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe”.
Konsekwencją tych nieprawidłowości wadliwe były także zapisy w uchwałach dotyczących deklaracji.
Niezależnie od powyższego — w toku kontroli kompleksowych prowadzonych w gminach w 2019 r.— badane były zagadnienia dotyczące realizacji dochodów z tytułu opłat i przeznaczenia tych dochodów. Również w 2020 r. zagadnienia te będą objęte kontrolą.
Ponadto informuję, że Regionalne Izby Obrachunkowe przeprowadziły, z inicjatywy Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych, dwie kontrole koordynowane nt.:
1) „Przetargi na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych w latach 2013— 2015” — przeprowadzona w roku 2016, koordynowana przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Opolu,
2) „Dochody z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi i ich przeznaczenie w latach 2016-2017” — przeprowadzona w roku 2018, koordynowana przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Szczecinie.
{bd., 2019-12-30, sygn. -}
{Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu, 2020-01-03 , sygn. WA-0280/97/2019}