Stanowisko RIO Lublin:

W odpowiedzi na Pana wniosek złożony w dniu 5 września 2022 r. uprzejmie wyjaśniam, że regionalne izby obrachunkowe zobowiązane są – zgodnie z przepisami art. 13 pkt 11 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1668) – do udzielania wyjaśnień w sprawach dotyczących stosowania przepisów o finansach publicznych. Mając na uwadze treść Pana pisma należy stwierdzić, że nie spełnia ono wymogów jakie zostały przewidziane dla wniosków o wyjaśnienie w sprawie stosowania przepisów o finansach publicznych. Wniosek powinien zawierać wskazanie przepisu z zakresu finansów publicznych budzącego wątpliwości interpretacyjne, z podaniem proponowanego rozwiązania problemu i właściwej oceny prawnej zaistniałego stanu faktycznego lub przyszłego zdarzenia i nie może dotyczyć prośby o wskazanie sposobu rozwiązania konkretnej i indywidualnej sprawy. Wniosek jest do pobrania na stronie BIP RIO w Lublinie.

Odnosząc się w sposób ogólny do przedstawionych w Pana piśmie okoliczności wskazać należy, że stosownie do treści art. 15r¹ ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1842 ze zm.), zwanej dalej „ustawą o COVID-19, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COYID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, zamawiający nie mógł potrącić kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1 ustawy o COVID-19, z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie mógł dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Przywołany art. 15r¹ ust. 1 ustawy o COVID-19, obowiązujący od 24 czerwca 2020 r., został w drodze art. 10 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy o rządowym funduszu rozwoju dróg oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r., poz. 1768) uchylony z dniem 24 sierpnia 2022 r. Z kolei z art. 32 ww. ustawy o zmianie ustawy o rządowym funduszu rozwoju dróg oraz niektórych innych ustaw wynika, że w przypadku roszczeń, których dochodzenie zostało ograniczone na podstawie art. lór1 ust. 1 ustawy o COVID-19, które dotyczyły zdarzeń powstałych:

1. do dnia 31 grudnia 2020 r., zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak nie wcześniej niż od dnia 1 października 2022 r.,
2. w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r., zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak nie wcześniej niż od dnia 1 stycznia 2023 r.,
3. w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (do dnia 24 sierpnia 2022 r.), zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak nie wcześniej niż od dnia 1 kwietnia 2023 r.

Zgodnie natomiast z art. 32 ust. 3 tej ustawy, w przypadku gdy termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy upływa w okresie od 24 sierpnia 2022 r. do dnia: 13 października 2022 r., w przypadku, o którym mowa powyżej w pkt. 1; 13 stycznia 2023 r., w przypadku, o którym mowa powyżej w pkt. 2; 13 kwietnia 2023 r., w przypadku, o którym mowa powyżej w pkt. 3 – zamawiający może dochodzić zaspokojenia z tego zabezpieczenia jeszcze przed upływem terminów wskazanych odpowiednio powyżej w pkt 1 -3, chyba że wykonawca, na 14 dni przed upływem ważności zabezpieczenia, każdorazowo przedłuży jego ważność lub wniesie nowe zabezpieczenie, którego warunki zostaną zaakceptowane przez zamawiającego.

Zgodnie z powyższymi regulacjami dochodzenie przez zamawiającego roszczeń z kar umownych za zdarzenia przeszłe, które zaistniały do 24 sierpnia 2022 r., zostało odroczone w czasie (ewentualne kary będą mogły zostać dochodzone odpowiednio nie wcześniej niż w październiku 2022 r., styczniu 2023 r. albo kwietniu 2023 r.). W przypadku jednakże naruszenia umowy, które nastąpi już po 24 sierpnia 2022 r. zamawiający ma możliwość potrącania kar umownych z wynagrodzenia lub innych wierzytelności jak i dochodzić roszczenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Odnośnie poruszonej w Pana piśmie kwestii formy i sposobu wystąpienia do wykonawcy o zapłatę kary umownej jak i ewentualnego naruszenia dyscypliny finansów publicznych w przypadku niedochodzenia roszczeń związanych z wykonywaniem umowy wskazuję, że rozstrzygnięcie tych zagadnień wymaga szczegółowej analizy treści zapisów umownych łączących strony. W konkretnej, jednostkowej sprawie, a takie cechy spełnia opisany w piśmie problem, jednostka powinna podjąć samodzielne rozstrzygnięcie, przede wszystkim w oparciu o opinię służb zapewniających obsługę prawną jednostki, podejmując adekwatne do zaistniałych okoliczności faktycznych działania. W sytuacji braku zabezpieczenia należytego wykonania umowy bądź możliwości potrącenia z innych wierzytelności dotyczących danego wykonawcy, dochodzenie umownie zastrzeżonych należności powinno następować w oparciu o ogólne – wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego – zasady odpowiedzialności stron z tytułu niewykonania zobowiązań umownych.

{RIO Lublin, 2022-09-20, sygn. RIO.V.070.54.2022}