Stan faktyczny:
Gmina Lubniewice prowadzi gospodarkę komunalną za pomocą samorządowego zakładu budżetowego. Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Lubniewice zajmuje się: oczyszczaniem gminy, utrzymaniem terenów zielonych, obsługą przystanków autobusowych, administrowaniem cmentarzy, zimowym utrzymaniem dróg, administrowaniem mieszkań komunalnych jak również działalnością wod-kan (sprzedaż wody oraz wywóz nieczystości samochodem asenizacyjnym). Działalność wod-kan stanowi 83,17 % działalności całego Zakład, 11,12% to usługi komunalne, natomiast 5,71% działalność związana z mieszkaniami komunalnymi (dane na podstawie 2020 r.).
Przychody Zakładu Gospodarki Komunalnej w 2020 r. wyniosły ogółem 2.399.689,93 zł, z tego:
– woda: 413.649,51 zł,
– odbiór ścieków: 709.593, 64 zł,
– opłaty abonamentowe woda/ścieki: 190. 758,24 zł,
– wywóz nieczystości płynnych: 38.224,04 zł,
– czyszczenie kanalizacji: 1.652, 00 zł,
– usługi komunalne: 175.304,18 zł,
– usługi cmentarne: 38. 052, 00 zł,
– czynsze mieszkania komunalne: 91.842,19 zł.
Pozostałe przychody wyniosły 740. 614,32 zł. Na naszym stanie środków trwałych znajdują się sieci, stacje uzdatniania wody oraz oczyszczalnia ścieków (miejscowości Lubniewice, Glisno, Jarnatów oraz Rogi). Koszty utrzymania ww. zakładu z roku na rok powiększają się (wynagrodzenia pracowników, koszty energii i usług, itp.), co pokazuje sprawozdanie Rb-305 z wykonania planów finansowych samorządowego zakładu budżetowych za IV kwartał 2020r. Zakład 2020 rok rozpoczął stanem środków obrotowych netto na początku okresu sprawozdawczego w wysokości: 98.655,44 zł, natomiast na koniec okresu sprawozdawczego wykazał stan środków obrotowych netto w wysokości: 82.184, 62 zł.
Pytanie:
Czy Gmina Lubniewice może prowadzić działalność w zakresie wodociągów i kanalizacji za pomocą jednostki budżetowej, jaką jest Urząd Gminy Lubniewice?
Stanowisko własne:
Propozycja prowadzenia działalności w zakresie wod-kan przez Urząd Miejski w Lubniewicach za pomocą referatu oraz likwidacja samorządowego zakładu budżetowego przez Gminę Lubniewice spowodowana jest sytuacją finansową jednostki. Gmina w 2020 roku wprowadziła program postępowania naprawczego na lata 2020-2023 Uchwałą nr XVi/95/2020 Rady Miejskiej w Lubniewicach z dnia 13 stycznia 2020 r. , w związku z czym nieustannie szuka optymalizacji kosztów.
Po likwidacji samorządowego zakładu budżetowego, zadania tej jednostki weszłyby w strukturę organizacyjną Urzędu Miejskiego w Lubniewicach — powołany zostałby do tego Referat, który przejąłby dotychczasowe zadania zakładu.
Art. 2 pkt 4 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, zgodnie z którym „ przedsiębiorstwem wodociągowa—kanalizacyjnym jest przedsiębiorca w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. — Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162), jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność”.
Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego (art. 2 ww. ustawy o gospodarce komunalnej). Potwierdza to również art. 14 pkt 3 ustawy 227 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, zgodnie z którym zadania własne gmin w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, mogą być wykonywane m.in. przez gminne zakłady budżetowe będące jednostkami sektora finansów publicznych.
Regionalna izba Obrachunkowa w Opolu wydała interpretację, w której podkreśliła, że zadanie własne JST w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, a także usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych oraz urządzeń sanitarnych „mogą być realizowane przez gminę zarówno w formie wyodrębnionej organizacyjnie jednostki budżetowej, jak i za pomocą urzędu gminy poprzez jego referaty bądź wydziały”.
Stanowisko RIO Zielona Góra:
Odpowiadając na Pana wniosek z dnia 02.03.2021 r. o udzielenie wyjaśnienia dotyczącego prowadzenia działalności W zakresie wodociągów i kanalizacji za pomocą jednostki budżetowej, jakąjest Urząd Gminy Lubniewice informuje co następuje.
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Katalog zadań własnych wymieniony jest w art. 7 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 713 ze zm.). Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
Natomiast art. 14 – ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (i. t. Dz. U. z 2021 r., poz. 305) określa jakie zadania własne mogą być prowadzone w formie zakładu budżetowego, który jest z jedną z form jednostek organizacyjnych sektora finansów publicznych. Takim zakładem jest Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Lubniewice zajmujący się miedzy innymi działalnością wodno-kanalizacyjną (z zapytania wynika, że działalność ta stanowi 83,17 % działalności całego Zakładu), oczyszczaniem Gminy, utrzymaniem terenów zielonych, obsługą przystanków autobusowych, administrowaniem cmentarzy, zimowym utrzymaniem dróg.
Niemniej jednak nie jest to jedyna forma prowadzenia gospodarki komunalnej przez jednostki samorządu terytorialnego.
Jednostki ww. zgodnie z art. 2 – ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (jt. Dz. U. z 2019 r., poz. 712) prowadzą gospodarkę komunalną w szczególności w formie:
zakładu budżetowego oraz spółek prawa handlowego, co nie wyklucza prowadzenia tej działalności również w formie jednostki budżetowej, której status prawny wynika z ustawy o finansach publicznych.
Zasadą wynikającą z art. 44 – ustawy o finansach publicznych jest to, że wydatki publiczne powinny być dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
Zatem biorąc pod uwagę sytuację finansową Gminy, będącą w toku realizacji Programu Postępowania Naprawczego na lata 2020- 2023 i fakt generowania przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Lubniewicach z roku na rok większych kosztów, można rozważyć likwidację Zakładu i zadania własne z tego zakresu realizować w innej formie np. wskazanej przez Pana w zapytaniu.
Tym bardziej takie działanie będzie uzasadnione, jeżeli przynosić będzie wymierne oszczędności z tego tytułu, zważywszy na konieczność szukania oszczędności dla poprawy sytuacji finansowej Gminy realizującej Program Postępowania Naprawczego.
Niemniej jednak , na mocy art. 16 – ustawy o finansach publicznych ostateczną decyzję w tej sprawie może podjąć wyłącznie organ stanowiący, który tworzy, łączy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje samorządowy zakład budżetowy.
Uchwały ww. podlegają nadzorowi Wojewody.
Stanowisko prezentowane w udzielonej odpowiedzi nie jest prawnie wiążące, lecz stanowi jedynie prezentację poglądu Izby, w sprawie objętej zapytaniem. Niniejsza odpowiedź nie stanowi również wykładni obowiązujących przepisów prawa w zakresie objętym zapytaniem.
{Urząd Miejski w Lubniewicach, 2021-03-02, sygn. -}
{RIO Zielona Góra, 2021-03-12, sygn. RIO.II.K.061.5.2021}