Stanowisko RIO Opole:

Działając na podstawie art. 13 pkt 11 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1668) w odpowiedzi na wniosek o udzielenie wyjaśnienia czy środki z rezerwy celowej na realizację zadań z zakresu zarządzania kryzysowego można przeznaczyć na zakup agregatów prądotwórczych dla jednostek organizacyjnych Gminy, celem m.in. zasilania awaryjnego sterowników c.o., lokalnej sieci komputerowej wraz z serwerami oraz urządzeniami teleinformatycznymi, a to na wypadek przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej;

uprzejmie wyjaśniam i informuję, co następuje:

Stosownie do treści art. 222 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1634 ze zm.; dalej: u.f.p.) w budżecie jednostki samorządu terytorialnego mogą być tworzone rezerwy celowe. Podziału rezerw dokonuje zarząd jednostki samorządu terytorialnego. W myśl art. 259 ust. 1 u.f.p. rezerwy celowe mogą być przeznaczone wyłącznie na cel, na jaki zostały utworzone, oraz wykorzystane zgodnie z klasyfikacją budżetową wydatków.

Na podstawie art. 26 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 261 ze zm., dalej: u.z.k.) finansowanie wykonywania zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim planuje się w ramach budżetów odpowiednio gmin, powiatów i samorządów województw. W budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę celową na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego w wysokości nie mniejszej niż 0,5% wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, pomniejszonych o wydatki inwestycyjne, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki na obsługę długu.

Przez sytuację kryzysową stosownie do treści art. 3 pkt 1 u.z.k. należy rozumieć sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznym rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków.

W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że „istota rezerwy na zarządzanie kryzysowe jest związana z wydatkami nieprzewidzianymi, nieplanowanymi, które mogą powstać w sytuacji kryzysowej, będącej następstwem określonych zagrożeń. To, że zarządzanie kryzysowe polega m.in. na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, nie oznacza, iż z rezerwy na ten cel można dokonywać wydatków bez względu na okoliczności. Istotą rezerw jest bowiem to, że nie można ich na etapie uchwalania budżetu podzielić na działy i rodzaje wydatków. „ (wyrok WSA w Szczecinie z dnia 06 listopada 2019 r., sygn. akt I SA/Sz 673/19; por. też wyrok WSA w Warszawie z dnia 08 lipca 2014 r., sygn. akt V SA/WA 1122/14).

Przy tym zgodnie z treścią art. 2 u.z.k. pod pojęciem zarządzania kryzysowego rozumie się działalność organów administracji publicznej będącą elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej.

Powyższe przepisy wskazują, że zadania własne gminy z zakresu zarządzania kryzysowego mogą polegać na zaplanowanych działaniach np. w ramach przygotowania do przejmowania kontroli nad potencjalnym zagrożeniem skutkującym ograniczeniami w działaniu właściwych organów.

We wniosku przywołane zostały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz.U. z 2021 r., poz. 2209), na podstawie których ograniczenia mogą być wprowadzone, gdy operatorzy wyczerpią wszelkie dostępne środki, które służą zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego – przy dochowaniu należytej staranności (§ 4). Ograniczenia dotyczą odbiorcy energii elektrycznej w zakresie posiadanego przez siebie obiektu, dla którego określona w umowach łączną wielkość mocy umownej wynosi co najmniej 300 kW, przewidując obiekty, które podlegają ochronie przed wprowadzanymi ograniczeniami (§ 5 i 6).

Do zadań własnych gminy należy m.in. utrzymywanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych (art. 7 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; tj. Dz.U. z 2022 r., poz. 559 ze zm.; dalej: u.s.g.).

Wobec powyższego oceniając, że mamy do czynienia z sytuacją mogącą wywołać znaczne ograniczenia w działaniu organów administracji publicznej, wskazany wydatek z rezerwy celowej może zapobiec sytuacji kryzysowej i odpowiednio przygotować jednostkę samorządu terytorialnego do usuwania skutków przerw w dostawach energii elektrycznej.

Odpowiadając na zadane pytanie uznać należy, że środki z rezerwy celowej na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego mogą zostać przeznaczone przez jednostkę samorządu terytorialnego na zakup koniecznych agregatów prądotwórczych dla jednostek organizacyjnych. Gmina obowiązana jest przy tym przestrzegać przepisów prawa dotyczących wydatkowania środków publicznych. Podkreślenia jednocześnie wymaga, że do wyłącznej kompetencji Burmistrza na mocy przepisów art. 30 ust. 2 pkt 4 i art. 60 ust. 2 pkt 5 u.s.g. należy wykonywanie budżetu, w tym dysponowanie rezerwami budżetu gminy. Jednocześnie zgodnie z art. 19 ust. 1 u.z.k. Burmistrz jest organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie Gminy.

Przedstawiając powyższe należy zaznaczyć, że wyjaśnienia Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu nie stanowią wiążącej wykładni prawa.

{RIO Opole, 2022-10-05, sygn. NA.III-422-19/2022}