Stanowisko RIO Białystok:

Odpowiadając na wniosek z dnia 23 maja 2023 roku o udzielenie wyjaśnień, Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku przedstawia następujący pogląd w sprawie.

Przepisy prawa nie regulują zasad ewidencjonowania w jednostkach budżetowych operacji związanych z centralnym rozliczeniem podatku VAT. Jednakże przyjęta w tym zakresie metoda nie powinna wykazywać istotnych sprzeczności z zasadami prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych. W ocenie Izby przedstawiony w części C wniosku, dotychczas stosowany w Zakładzie model rozliczania jest wadliwy, ponieważ przewiduje pomniejszanie wydatków Zakładu o równowartość odliczonego podatku VAT naliczonego. Prowadzi to bowiem do wypaczenia wysokości wydatków poniesionych na finansowanie poszczególnych zadań publicznych realizowanych przez Zakład – w związku z prawem do odliczenia VAT naliczonego nie dochodziło bowiem do zwrotu przez kontrahentów części wydatków poniesionych pierwotnie przez Zakład, a jedynie Zakład nie miał obowiązku odprowadzenia części podatku należnego (uzyskanego w związku z realizacja dochodów). Pozostałe w ten sposób w Zakładzie środki pieniężne powinny być – zdaniem Izby – zaliczone do dochodów budżetowych a nie zakwalifikowane jako środki ze zwrotu wydatków.

Zawarty dalej w części C wniosku opis „Planowanego do wprowadzenia…” modelu rozliczania byłby zdaniem tut. Izby prawidłowy, gdyby wyeliminować z niego rozwiązanie, iż „Z środków przekazanych od jednostki nadrzędnej na wydatki następuje zapłata zobowiązań w wartości nominalnej, w tym zapłata zobowiązania podatkowego VAT, ujmowana jest jako wydatek budżetowy paragrafu 453”. Dalej, w opisie „Własnego stanowiska…” w części D wniosku znajduje się sformułowanie, według którego w modelu tym, opisanym jako „nominalny”, „Podatek VAT należny do odprowadzenia na rachunek VAT jednostki nadrzędnej stanowiłby również wydatek budżetowy, zatem zobowiązanie do zapłaty finansowane byłoby z środków na wydatki”. Jest to sprzeczne ze sposobem opisania tego modelu w części C, gdzie prawidłowo wskazano, że w sprawozdaniu Rb-27S po przyjęciu tego modelu dochody będą wykazywane w kwotach brutto (a więc razem z podatkiem należnym). Przy ustalaniu dochodów Zakładu w kwocie brutto przekazanie VAT należnego przez Zakład do jednostki nadrzędnej będzie miało miejsce przy każdym odprowadzeniu dochodów do budżetu gminy (poprzez konto 222 „Rozliczenie dochodów budżetowych”), aby zapewnić należyte rozliczenie danych sprawozdania Rb-27S z kwotą odprowadzonych dochodów. Nie jest więc możliwe odprowadzenie po raz drugi tego samego podatku VAT, jako podlegającego zapłacie według deklaracji cząstkowej Zakładu – tym razem jako wydatku Zakładu w par. 453. Operacja przekazania podatku VAT podlegającego zapłacie w tym modelu nie wystąpi w ogóle – cały VAT należny będzie bowiem przekazany wcześniej w kwocie dochodów.

Odnosząc się do konkretnie postanowionych pytań:

1. Z podanych wyżej powodów Izba nie uważa tak scharakteryzowanego modelu „kasowego” za prawidłowy.
2. Izba uznaje za nieprawidłowe ewentualne zwroty na rzecz jednostki budżetowej nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, wynikającej z jej cząstkowej deklaracji VAT. Przelewy takie należy ocenić jako nieuzasadniony transfer środków, nie mający oparcia w obowiązującym stanie prawnym dotyczącym centralizacji VAT, a także ogólnych zasadach finansowania jednostek budżetowych. Możliwość przekazania nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wynikającej z cząstkowych danych podmiotu objętego centralnym rozliczeniem może dotyczyć jedynie zakładu budżetowego, a i to pod warunkiem podjęcia przez organ stanowiący stosownej uchwały w tej sprawie – art. 15 ust. 4a i art. 16 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych. Przepisy prawa nie przewidują podejmowania uchwał w sprawie zwracania z budżetu nadwyżek VAT naliczonego nad należnym jednostkom budżetowym, a tym bardziej nie upoważniają do przyjmowania rozstrzygnięć w tej sprawie przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Jest to w pełni uzasadnione, ponieważ jednostki budżetowe są podmiotami finansowanymi środkami budżetu. Sposób przekazywania środków budżetu jednostkom budżetowym regulują przepisy prawa – jednostki te otrzymują z budżetu wyłącznie środki na realizację planu finansowego wydatków, w korespondencji z kontem 223 „Rozliczenie wydatków budżetowych”, i przekazywanie im środków budżetu z innych tytułów nie ma podstaw. Wpływ cząstkowych danych jednostki budżetowej na deklarację gminy – skutkujący powstaniem należności z tytułu zwrotu VAT z US lub zmniejszeniem zobowiązań gminy wobec US – nie oznacza, że jednostka budżetowa może choćby teoretycznie rościć jakiekolwiek prawa do tych środków.
3. Tak, przy czym wyżej sformułowano uwagę co do błędnego założenia w modelu, iż Zakład miałby posiadać wydatki w par. 453 w związku z regulowaniem „zobowiązania podatkowego”.

Ponadto wymaga zwrócenia uwagi, iż dokonywane przez Urząd Gminy centralne rozliczenie podatku VAT – obejmujące wszystkie jednostki budżetowe gminy – powinno następować w oparciu o takie same reguły (model) w każdej jednostce, aby zapewnić jednoznaczność danych obrazujących wykonanie budżetu gminy. Wybór modelu rozliczania VAT nie powinien być, zdaniem Izby, autonomiczną decyzją kierownika każdej jednostki budżetowej, lecz wynikać z koncepcji przyjętej przez Skarbnika Gminy.

W aktualnie obowiązującym porządku prawnym brak jest podmiotu upoważnionego do wydawania wiążącej wykładni przepisów prawa. Niniejsze stanowisko w sprawie proszę potraktować jako niewiążącą opinię prawną.

{RIO Białystok, 2023-06-13, sygn. RIO.II.025-19/23}