Stanowisko RIO Gdańsk:

W odpowiedzi na Pani pismo z dnia 1 czerwca 2021 r., doręczone do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku za pośrednictwem platformy ePUAP w tożsamej dacie, dotyczące problematyki związanej z naliczaniem odsetek od zaległych należności z tytułu: odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej, wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, opłat określonych przepisami ustawy o pomocy społecznej oraz nienależnie pobranych świadczeń, uprzejmie wyjaśniam, co następuje. We wstępie wskazać należy, że zasady zwrotu wydatków poniesionych w związku z udzieloną pomocą społeczną reguluje przepis art. 104 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 z pózn. zm.). Zwrot dotyczy trzech rodzajów należności, tj.:

1) wydatków poniesionych na świadczenia,

2) opłat określonych w ustawie o pomocy społecznej,

3) nienależnie pobranych świadczeń.

Ustęp 3 wyżej powołanego przepisu stanowi z kolei, że obowiązek zwrotu należności musi być ustalony w decyzji administracyjnej, w której konkretyzuje się wysokość należności oraz termin jej zwrotu.

Zwrócić przy tym należy uwagę, że ani przepis art. 104 ustawy o pomocy społecznej, ani pozostałe przepisy tej ustawy nie regulują kwestii pobierania odsetek od ww. należności. W tym miejscu – w ocenie tut. Izby – zasadnym pozostaje odwołanie się do trafnego poglądu wyrażonego w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 23 listopada 2010 r. (sygn. akt II SA/Kr 1100/10), w którym to orzeczeniu jednoznacznie stwierdzono, że w systemie prawa polskiego nie istnieje generalny obowiązek zapłaty odsetek w każdym przypadku istnienia zobowiązania pieniężnego, lecz niezbędna jest ku temu wyraźna podstawa prawna (podobnie – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r., sygn. akt IV SA/Po 834/10).

Mając zatem powyższe na względzie oraz fakt, że przepisy ustawy o pomocy społecznej nie zawierają ku temu wyraźnej podstawy, niedopuszczalnym pozostaje naliczanie odsetek od należności, o których mowa w art. 104 tej ustawy. Zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku nie wydaje się również zasadne poszukiwanie podstaw prawnych do naliczania odsetek od ww. należności w przepisach ogólnych z zakresu egzekucji administracyjnej oraz w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r. poz. 305), albowiem sprawy zwrotu należności z zakresu pomocy społecznej regulowane są przepisami szczególnymi (ustawą o pomocy społecznej) i te powinny znaleźć pierwszeństwo zastosowania.

Na podobnym stanowisku stanęła Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie, która w piśmie z dnia 14 lutego 2013 r. (WA.023.8.2013) zauważyła, że – z uwagi na szczególny charakter regulacji zawartych w ustawie o pomocy społecznej (lex specialis) – nie sposób przyjąć, iż do należności, o których mowa w ww. regulacji prawnej może mieć zastosowanie, także w zakresie naliczania odsetek, mający charakter ogólny przepis art. 67 ustawy finansach publicznych, który stanowi lex generalis w stosunku do przepisów ustawy o pomocy społecznej. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że przepis art. 67 ustawy o finansach publicznych, do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60 tej ustawy, nakazuje wyłącznie odpowiednie stosowanie przepisów działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r. poz. 1320 z późn. zm.). Zatem, ze względu na obowiązek jedynie „odpowiedniego” stosowania przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa, wyżej powołany przepis ustawy o finansach publicznych nie może stanowić samodzielnej podstawy do stosowania Ordynacji podatkowej w zakresie spraw nieuregulowanych w ustawie o pomocy społecznej. Wobec powyższego należy przyjąć, że brak stosownej regulacji w zakresie naliczania odsetek w przepisie art. 104 ustawy o pomocy społecznej nie jest kwestią przypadku, lecz celowym zabiegiem racjonalnego ustawodawcy. Za powyższą koncepcją opowiedziała się również Najwyższa Izba Kontroli, która w jednym z raportów pokontrolnych wśród nieprawidłowości wymieniła naliczanie odsetek od nieterminowo wpłaconych opłat za pobyt w mieszkaniu chronionym. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli naliczenie odsetek nie powinno mieć miejsca, ponieważ art. 104 ustawy o pomocy społecznej nie przewiduje takiej możliwości (vide: Wystąpienie pokontrolne, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Administracji Publicznej, KAP.410.004.02.2018, P/18/005, s. 3 i 7).

Z wyżej powołanych względów, zdaniem tut. Izby, stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 1 czerwca 2021 r. należy uznać za prawidłowe.
Jednocześnie pragnę podkreślić, że jest to jedynie stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, która nie posiada uprawnień do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa.

{OPS w Tczewie, 2021-06-01, sygn. -}
{RIO Gdańsk, 2021-06-10, sygn. RP/0441/in./26/1/2021}