Stan faktyczny:
Zgodnie z art. 6h ustawy z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach -dalej u.u.c.p.g., właściciele nieruchomości są zobowiązani ponosić na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W art. 6r ust. 2d u.u.c.p.g. wskazano, że w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przy czym rozumie się przez to odbieranie odpadów z terenu nieruchomości przyjmowanie odpadów przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.
Powyższe wskazuje, że opłata za gospodarowania odpadami komunalnymi jest świadczeniem „ekwiwalentnym” ze strony gminy wobec osób je wnoszących, co jest prawnym uzasadnieniem jej funkcjonowania. Jak wynika z art. 6r ust. laa u.u.c.p.g. środki z dochodów budżetu gminy z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi winny być wykorzystane na cele związane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (SGOK). Zgodnie z art. 6r ust. 2 u.u.c.p.g. koszty funkcjonowania SGOK obejmują koszty:
-odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych;
-tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
-obsługi administracyjnej tego systemu;
-edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.
Wpływy z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi powinny pokrywać wszystkie potrzeby wydatkowe SGOK z art. 6r ust. 2 u.u.c.p.g. Z przepisu art. 6r ust. laa u.u.c.p.g. wynika zatem zasada bilansowania się między wysokością wpływów z opłaty i wydatkami na SGOK.
W 2020 roku po zmianie ww ustawy oraz braku możliwości ustalania kosztów w formie ryczałtu system w wyniku wzrostu ilości odpadów (w porównaniu z rokiem 2018 oraz 2019 o ponad 30%) od m-ca października się nie bilansuje. Wydatki ustalone na podstawie ceny za tonę oraz ilości odpadów są wyższe niż planowane na 2020 rok wpływy.
Pytanie:
1. Czy biorąc pod uwagę zapisy ww ustawy oraz stan faktyczny Gmina może dopłacać do SGOK?
2. Jeśli tak, jakie są źródła finansowania dopłaty do SGOK ?
3. Czy dokonując kalkulacji opłaty na 2021 rok w oparciu o wynik przetargu, Gmina może podjąć uchwałę o wysokości opłaty na poziomie, który z góry wiadomo że nie zbilansuje systemu?
Co w sytuacji jeśli Burmistrz zaproponował składkę pozwalająca zbilansować system, a Rada Miejska nie wyraziła zgody i podjęła uchwałę ustalając składkę niższą?
Czy załącznik dotyczący wpływów i wydatków z tytułu gospodarki odpadami może się nie bilansować już na poziomie planu?
Czy nie jest to zapis stojący w sprzeczności z ww ustawą?
Jakie są konsekwencje niezbilansowania systemu dla organu wykonawczego?
Stanowisko własne:
Zdaniem Gminy, biorąc pod uwagę zapisy ww ustawy, koszty systemu powinny zostać w całości pokryte wpływami z opłaty za gospodarowanie odpadami. W sytuacji kiedy system się nie bilansuje z powodów których wcześniej nie dało się przewidzieć, Gmina zmuszona jest sfinansować koszty w ramach dochodów własnych (po zmianie ustawy i odejściu od systemu ryczałtowego, umowa z wykonawcą nie umożliwia jej wypowiedzenia w wyniku wzrostu ilości śmieci lub braku wpływów z opłat). Zdaniem Gminy opłata na kolejny rok powinna zostać ustalona w taki sposób aby pokrywała koszty SGOK. Zaplanowanie wpływów, które nie pokryją wynikających z przetargu kosztów systemu jest naruszeniem zapisów ww ustawy.
Stanowisko RIO Bydgoszcz:
W odpowiedzi na pismo z dnia 13 listopada 2020 roku (data wpływu 19 listopada 2020 r.), w sprawie bilansowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy informuje, co następuje.
Ustawą z dnia 13 września 1996 r o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U z 2020 r., poz. 1439) przekazano samorządom gminnym do realizacji zadanie własne w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach, zapewniając jednocześnie środki finansowe na ich realizację w formie opłat. Zgodnie z art. 6k ust. 2 ustawy, rady gmin w drodze uchwały określają stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi biorąc pod uwagę czynniki wymienione w punkcie od 1 do 4 przytoczonego przepisu. Natomiast zapis art. 6r jednoznacznie wskazuje, że opłaty stanowią dochód gminy, którym samorząd pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Tak sformułowany zapis artykułu stanowi wyjątek od określonej w art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019, poz. 869) zasady „niefunduszowania” środków, a więc przeznaczania dochodów z poszczególnych tytułów na finansowanie imiennie wymienionych wydatków pod warunkiem, że odrębna ustawa nie stanowi inaczej. Tak więc zasady gospodarowania środkami z tytułu opłat określone w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakazują wprost działania nakierowane na zapewnienie, aby z tego źródła dochodów dokonywać wydatki (ponosić koszty) funkcjonowania systemu. Obowiązujące przepisy zakładają więc równowagę dochodów i wydatków systemu, jednakże nie wskazują sposobu postępowania w sytuacji powstania niedoboru polegającego na pozyskiwaniu dochodów z opłat za gospodarowanie odpadami niższych od kosztów systemu. Nie jest to jednak jednoznaczne z ekwiwalentnością opłaty pobieranej od mieszkańców, gdyż wyznaczenie wysokości opłaty następuje na podstawie uśrednionych kosztów systemu w gminie.
Biorąc pod uwagę powyższe, w przypadku niedoboru dochodów z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, Gmina ma obowiązek pokrywania kosztów tego zadania, będącego zadaniem własnym Gminy, z innych dochodów budżetowych. Decyzja o źródłach pochodzenia środków na pokrycie kosztów systemu odbioru odpadów komunalnych należy do organów tworzących budżet Gminy. Natomiast organy Gminy powinny dążyć do określenia stawki za odbiór odpadów komunalnych na poziomie pozwalającym na pokrycie planowanych kosztów, jednakże podjęcie uchwały organu stanowiącego przewidującego niższe stawki, według obecnego orzecznictwa organów nadzoru i sądów administracyjnych, nie powoduje stwierdzania nieważności takiego aktu prawnego. Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy nie wyklucza jednakże ingerencji nadzorczej w przypadku drastycznego zaniżania stawek opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Przedstawiając powyższe, informuję jednocześnie, że stanowisko zaprezentowane w piśmie nie jest prawnie wiążącą wykładnią obowiązujących przepisów prawa, a stanowi jedynie pogląd tutejszej Izby w zakresie zagadnień objętych zapytaniem.
{Urząd Miejski w Sępólnie Krajeńskim, 2020-11-13, sygn. nieznana}
{RIO Bydgoszcz, 2020-12-09, sygn. RIO-NR.K-432-26/2020}