Zakup traktora ze środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Pytanie:

Niniejszym zwracamy się z uprzejmą prośbą o udzielenie wyjaśnień w zakresie możliwości sfinansowania z środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi zakupu traktora (w tym w szczególności z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym).
Powyższy traktor wspomagał będzie realizowaną gospodarkę odpadami komunalnymi i służyć ma w zamierzeniu do dodatkowego odbioru bezpośrednio przez pracowników bądź przez Samorządowy Zakład Budżetowy w Radominie (jednostka podległa) odpadów komunalnych, w szczególności odpadów wielkogabarytowych oraz gruzu od osób fizycznych, a także pochodzących ze zbiórki odpadów pochodzących z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania. Odbierane odpady przekazywane będą następnie do przedsiębiorcy, z którym Gmina Radomin zawarła umowę na odbiór odpadów z terenu Gminy Radomin z wyłączeniem części zebranego odpadu — gruzu, który można wykorzystać po przetworzeniu do naprawy dróg gruntowych. Wstępny koszt zakupu w/w pojazdu szacowany jest na ponad 72.000,00 zł.
W przypadku zakupu w/w pojazdu, uprzejmie prosimy ponadto o wskazanie czy możliwe będzie finansowanie kosztów utrzymania i eksploatacji w/w pojazdu z środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi uzyskiwanych w danym roku budżetowym.
Zgodnie z zapisami art. 6 r. Ust. 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2019 r., poz. 2010 ze zm.), z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, które obejmują koszty m.in. odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Z uwagi na dość ogólny zapis umieszczony w w/w ustawie, który odnosi się do przedmiotowego zapytania, powstała wątpliwość co do możliwości finansowania wskazanego zakupu i związanych z nim kosztów z środków wskazanych na wstępie niniejszego pisma, co istotne jest również z punktu widzenia właściwego wydatkowania środków publicznych w kontekście ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Stanowisko RIO Bydgoszcz:

W odpowiedzi na pismo z dnia 18 sierpnia 2020 roku, w sprawie możliwości sfinansowania zakupu traktora ze środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi (w tym w szczególności z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym), Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy informuje, co następuje.
Ustawą z dnia 13 września 1996 r o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U z 2020 r., poz. 1439) przekazano samorządom gminnym do realizacji zadanie własne w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach, zapewniając jednocześnie środki finansowe na ich realizację w formie opłat. Zgodnie z art. 6k ust. 2 ustawy rady gmin w drodze uchwały określają stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi biorąc pod uwagę czynniki wymienione w punkcie od 1 do 4 przytoczonego przepisu. Natomiast zapis art. 6r jednoznacznie wskazuje, że opłaty stanowią dochód gminy, którym samorząd pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Tak sformułowany zapis artykułu stanowi wyjątek od określonej w art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2019, poz. 869) zasady „niefunduszowania” środków, a więc przeznaczania dochodów z poszczególnych tytułów na finansowanie imiennie wymienionych wydatków pod warunkiem, że odrębna ustawa nie stanowi inaczej. Tak więc zasady gospodarowania środkami z tytułu opłat określone w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakazują wprost działania nakierowane na zapewnienie, aby z tego źródła dochodów dokonywać wydatki (ponosić koszty) funkcjonowania systemu. Obowiązujące przepisy zakładają więc równowagę dochodów i wydatków systemu i nie wskazują na sposób postępowania w sytuacji powstania ewentualnej nadwyżki dochodów czy powstania niedoboru.

Z uwagi jednak na swój „funduszowy” charakter, na co wskazano wyżej, sposób finansowania odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych powoduje, że w sytuacji, jeżeli uzyskane dochody przewyższają wydatki (koszty systemu) nadwyżka ta powinna być przeznaczona wyłącznie na finansowanie systemu w kolejnym roku budżetowym.

Powołany wyżej art. 6r ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w ust. 2-2c określa cele wydatkowania środków z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, którymi są koszty:

1) odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych;
2) tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
3) obsługi administracyjnej tego systemu;
4) edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi,
5) wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
6) utworzenia i utrzymania punktów napraw i ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami,
7) usunięcia odpadów komunalnych z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2020 r. poz. 797).

Wymienione koszty mogą być pokrywane zarówno z bieżących dochodów z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jak i z nadwyżki z roku poprzedniego. Ponadto środki, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, zgodnie z art. 6r ust. 2c mogą być wykorzystane na pokrycie kosztów wyposażenia terenów przeznaczonych do użytku publicznego w pojemniki lub worki, przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, ich opróżnianie oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym oraz organizacji i utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów.

Z przedstawionego w piśmie stanu wynika, że dochody z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym również z opłat, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, Gmina chciałaby przeznaczyć na zakup traktora. Pojazd ten ma wspomagać realizowaną gospodarkę odpadami komunalnymi, poprzez dodatkowy odbiór odpadów komunalnych, w szczególności wielkogabarytowych i pochodzących z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania, które następnie będą przekazane do przedsiębiorcy, z którym Gmina Radomin zawarła umowę na odbiór odpadów z terenu Gminy.

Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy zwraca uwagę, że zgodnie z art. 6d ust. 1 ustawy organ wykonawczy jest obowiązany udzielić zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 6c, albo zamówienia publicznego na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów. Wyżej wskazany przepis w ust. 4 określa, co w szczególności winna zawierać specyfikacja istotnych warunków zamówienia, a art. 6f ustawy zawiera katalog zagadnień, który musi zostać unormowany w umowie w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie albo odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe uregulowania, w ocenie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy istnieje możliwość zakupu traktora, który miałby być wykorzystywany do odbioru odpadów komunalnych oraz finansowania kosztu jego utrzymania i eksploatacji. Należy jednak wziąć pod uwagę zakres obowiązków jaki został powierzony podmiotowi zewnętrznemu wyłonionemu w drodze przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, tak, aby nie dopuścić do podwójnego finansowania tych samych zadań.

Przedstawiając powyższe, informuję jednocześnie, że stanowisko zaprezentowane w piśmie nie jest prawnie wiążącą wykładnią obowiązujących przepisów prawa, a stanowi jedynie pogląd tutejszej Izby w zakresie zagadnień objętych zapytaniem.

{Urząd Gminy Radomin, 2020-08-18, sygn. ROZ.6232.23.2020}
{RIO Bydgoszcz, 2020-09-07, sygn. RIO-NR.K-432-19/2020}