Stanowisko RIO Białystok:

Udzielając odpowiedzi na wniosek z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie wypłacania nauczycielom wynagrodzeń za okres uczestnictwa w strajku, na mocy porozumienia zawartego pomiędzy zarządem oddziału ZNP a dyrektorem placówki (znak: SP6.102.1.2019; data wpływu w dniu 23 maja b.r.) Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku wyraża następujący pogląd w sprawie.

Jak wynika z art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 174) w okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Treść przywołanego przepisu jednoznacznie wskazuje, że pracownicy, którzy uczestniczyli w akcji strajkowej nie zachowują praw-a do wynagrodzenia za czas strajku. Norma ta koresponduje z postanowieniami art. 80 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917, ze zm.), według którego wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną; za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. W ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967. ze zm.). normującej m.in. kwestię wynagrodzeń nauczycieli, nie zawarto odrębnych od przywołanych unormowań w kwestii prawa do wynagrodzenia nauczycieli za czas niewykonywania pracy w związku z uczestnictwem w strajku. W art. 39 ust. 3 i 4 Karty Nauczyciela określono natomiast, że wynagrodzenie wypłacane jest nauczycielowi miesięcznie z góry w pierwszym dniu miesiąca, zaś składniki wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac. wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu w ostatnim dniu miesiąca. W podjętej z uwzględnieniem przywołanych wyżej regulacji ustawowych uchwale z dnia 8 grudnia 1994 r. (sygn. akt: i PZP 49/94) Sąd Najwyższy odnosząc się do art. 80 zdanie 2 k.p. podniósł, że; „Z przepisu tego wynika, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia mimo niewykonywania pracy, jeżeli tak stanowią przepisy kodeksu pracy lub przepisy szczególne. Zatem warunkiem prawa pracownika do wy nagrodzenia za czas niewykonywania pracy spowodowany udziałem w strajku, jest istnienie przepisu ustanawiającego takie prawo”. Dalej Sąd Najwyższy wywiódł: „Kwestie związane z udziałem pracowników w strajku normuje ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz. 236). W jej przepisach brak jest wszakże postanowienia przewidującego prawo do wynagrodzenia za czas udziału w strajku. Przeciwnie, z art. 23 ust. 2 tej ustawy jednoznacznie wynika, że w okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy, pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, chociaż zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz inne – poza wynagrodzeniem – uprawnienia ze stosunku pracy. Powyższy stan prawny upoważnia więc do wniosku, że ze względu na unormowanie zawarte w wymienionym przepisie, pracownik, który nie świadczył pracy z powodu udziału w strajku, a pobrał wynagrodzenie z góry (czyli pod warunkiem, że będzie świadczył pracę) – pobrał wynagrodzenie, które mu się nie należy”.

Poza przytoczonymi regulacjami w kwestii prawa do wynagrodzenia wskazania również wymaga, że szkoły prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego są jednostkami sektora finansów publicznych, które winny gospodarować środkami publicznymi z uwzględnieniem zasad wynikających z ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077. ze zm.). W szczególności, w odniesieniu do dokonywania wydatków, art. 44 przywołanej ustawy stanowi, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków; wydatki publiczne powinny być dokonywane: w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.

Z uwagi na powołane unormowania rangi ustawowej Izba Obrachunkowa w Białymstoku stoi na stanowisku, że wskazane w piśmie Pani Dyrektor porozumienia nie mogą stanowić podstawy do dokonywania wydatków publicznych tytułem wypłat wynagrodzeń za czas udziału w strajku.

W obecnie obowiązującym porządku prawnym brak jest podmiotu upoważnionego do wydawania wiążącej wykładni przepisów prawa. Wobec tego niniejsze stanowisko w sprawie proszę potraktować jako niewiążącą opinie prawną.

{Szkoła Podstawowa Nr 6 w Augustowie, 2019-05-21, sygn. -}

{Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku, 2019-06-04, sygn. RIO.II-025-19/19}