Stan faktyczny:

Gminy realizując zadania wynikające z ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 961, z późn. zm.) oraz art. 7 ust. I pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 713, z późn. zm.) finansują działalność ochotniczych straży pożarnych, w tym zapewniają ich gotowość bojową poprzez zakup sprzętu pożarniczego i finasowanie wydatków na czynności osób, które wykonują obowiązki kierowców i mechaników samochodów strażackich.
Natomiast w .wystąpieniu pokontrolnym Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdańsku stwierdziła, że w aktualnym stanic prawnym nie ma możliwości finansowania środkami budżetowymi gminy wynagrodzeń dla członków gminnych OSP, z wyjątkiem komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej.

Pytanie:

Czy w świetle przepisów art. 6, 44 i 216 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 869, z późn. zm.) w związku z przepisami art. 32 ust. 2,3 i 3a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 961, z późn. zm.) gminy mają możliwość finansowania ze środków budżetowych gminy wynagrodzeń członków Ochotniczej Straży Pożarnej, którzy wykonują m.in. pracę kierowcy, mechanika OSP?

Stanowisko własne:

Zdaniem Wnioskodawcy gminy mają możliwość finansowania z budżetu gminy również wydatków w tym wynagrodzeń kierowcy-mechanika OSP. Przepis art. 32 ust. 3a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 961, z późn. zm.) stanowiący iż wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zatrudnić komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej nie wyklucza możliwości zawierania umów cywilnoprawnych z członkami Ochotniczej Straży Pożarnej. na podstawie których wykonują oni m.in. pracę kierowcy lub mechanika w OSP.
Przepis art. 29 ustawy o ochronie przeciwpożarowej wprowadza generalną zasadę, iż 'koszty funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej pokrywane są z:
1) budżetu państwa,
2) budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
3) dochodów instytucji ubezpieczeniowych, ubezpieczających osoby prawne i fizyczne,
4) środków własnych podmiotów, o których mowa w art. 17, które uzyskały zgodę ministra
właściwego do spraw wewnętrznych na utworzenie jednostki ochrony przeciwpożarowej.
Przy tym przepis ten nic wskazuje na ograniczenia w zakresie finansowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, byleby pokrywane koszty związane były z funkcjonowaniem jednostki ochrony przeciwpożarowej. Kolejne przepisy rozdziału 6 ustawy o ochronie przeciwpożarowej – „Świadczeniu finansowe i rzeczowe- mają charakter doprecyzowujący ogólną zasadę określona w art. 29.
Z punktu widzenia ochotniczych straży pożarnych, zwanych dalej OSP, najistotniejsze jest finansowanie ich działalności przez jednostki samorządu terytorialnego, ponieważ podmioty te w największym zakresie brać będą udział w finansowaniu działalności OSP. W szczególności dotyczy to gminy, na terenie której dana OSP ma swoją siedzibę,
Przepisy art. 32 ust. 2 i 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej stanowią, iż koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej OSP, bezpłatnego umundurowania członków OSP, ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej. koszty okresowych badań lekarskich. o których mowa w art. 28 ust. 6 ponosi gmina. Ponoszenie powyższych kosztów powinno być realizowane bezpośrednio z budżetu gminy a nic w formie dotacji. Ustawodawca intencjonalnie ponad _wyposażenie. utrzymanie, wyszkolenie” zawarł w przepisie również nieostre pojęcie „gotowości bojowej” które nie ma sztywno ustalonych ranie. a jedynie wytycza pewien kierunek. który powinna obrać osoba interpretująca art. 32 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Sam prawodawca nie określił katalogu, zanikniętego spraw/rzeczy.
które mieszczą się w analizowanym zwrocie. Uczynił to ze względu na niemożność określenia w ustawie wszelkich spraw/rzeczy, które są niezbędne i konieczne by OSP mogła prawidłowo funkcjonować i prowadzić działania, które stanowią istotę jej bytu. Natomiast użyte w art. 32 ust 3a sformułowanie .. może zatrudnić komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej” oznacza . iż ww. komendant może być pracownikiem urzędu gminy. Bezspornym jest, ze gminy wydatkując środki budżetowe powinny mieć na uwadze przepisy ustawy o finansach publicznych, w szczególności art. 44. dlatego też zawierając umowy cywilnoprawne z członkami OSP dana gmina powinna uzasadnić celowość wydatku m.in. fakt czy bez danego wydatku OSP będzie mogła dalej funkcjonować, czy brak finansowania zablokuje lub znacznie utrudni działanie OSP. a tym samym przekreśli możliwość spełniania celu dla jakiego została powalana.

Stanowisko RIO Białystok:

Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku udzielając odpowiedzi na wniosek o zajęcie stanowiska w sprawie dotyczącej stosowania przepisów o finansach publicznych z dnia 17 grudnia 2020 r., co do zasady podziela stanowisko wnioskodawcy wyrażone w zapytaniu, opierające się na możliwości wydatkowania środków publicznych na zlecanie prac związanych z kierowaniem pojazdami OSP i ich konserwacją członkom OSP, jeśli nie dotyczą one bezpośrednio działań ratowniczych.

Zdaniem tut. Izby nie ma przeszkód, aby gmina realizując obowiązki wynikające z art. 32 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 961 z późn. zm.), w tym obowiązek utrzymania gotowości bojowej OSP, zlecała do wykonania zadania członkom stowarzyszenia jakim jest Ochotnicza Straż Pożarna. Jednak tego typu działania nie mogą mieć charakteru ciągłego zatrudnienia, bowiem w myśl, art. 32 ust. 3a wspomnianej ustawy, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zatrudnić jedynie komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, w tym także na tym stanowisku komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.), w której w art. 22 § 1 wskazano, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Dalej ustawodawca zastrzegł § 11 oraz w § 12 tego artykułu, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy, a także że nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.
Zatem jeśli realizacja zadania związanego z wykonywaniem zadań własnych gminy, określonych w ustawie o ochronie przeciwpożarowej, wymaga zlecenia określonych czynności członkom OSP jest to możliwe, o ile i nie stanowi obejścia przepisów przytoczonych wyżej.
W aktualnie obowiązującym porządku prawnym brak jest podmiotu upoważnionego do wydawania wiążącej wykładni przepisów prawa. Niniejsze stanowisko w sprawie proszę potraktować jako niewiążącą opinię prawną.
{Związek Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego, 2020-12-17, sygn. nieznana}
{RIO Białystok, 2021-01-14, sygn. RIOII-025-38/20}